Tel KırmaKaradeniz Bölgemizde ve özellikle de Bartın yöremizde annelerimiz, ninelerimiz anlatamadıkları dileklerini ve sorunlarını tel kırma işleyip, onun üzerindeki desenlerle motiflerle aktarmaya çalışmışlardır. Gümüş tel kırma, gümüş telin tül üzerinde yansımasıdır. Gümüş tel ona bir çiçek, bir desen olmuş,bazen bayanların omzundaki çantayı süsleyen bir tavus kuşu, bazen bir çift kalp, bazen de masamızın örtüsünü süsleyen bir desen olup evimizdeki yerini almıştır.
Yapılışı :
Yapılışı : Tül üzerinde sayılarak işlenir. Tül üzerinde işleme tekniği, gözenekler sayılarak işlemesi yapılır. Kasnağa gerdirilerek çalışılan bu iş makas kullanmadan parmak yardımıyla kırılır. Sayılan kumaşlarda: Sayılan kumaş, dokumalarda gözenekler boyundan sayılarak işlemesi yapılır. Sayılmayan kumaş cinslerinde; ipeksi kumaşlarda kanaviçe yardımıyla yapılır. Kanaviçe kumaşa teyellenerek kasnağa gerdirilir ve kanaviçe gözenekleri hesap işi yapar gibi gözenekler sayılarak işlenir. 
Kanaviçe üzerinde işleme işi bitirildikten sonra kanaviçenin iplikleri nakış makası yardımıyla yukarıdan aşağıya doğru iplikler teker teker çekilerek çıkartılır. Desen kumaş üzerinde kendini gösterir.
Kumaş özelliği: Tel kırma motifleri, üzerine işlendikleri kumaşın kullanım alanına göre farklılık göstermektedir. Az yıkanan, ipliği sayılabilen, sert olmayan kumaşlar tercih edilir (Şifon, tülbent, Ödemiş ipeği, Hatay ipeği, tafta, şantuk, kıl tela, yöresel özellik taşıyan benzeri kumaşlar).
Tel özelliği: Madensel teller makinelerden geçirilerek şerit haline getirilir. Hakiki altın ve gümüşten yapıldığı gibi gümüş üzerine altın, bakır üzerine gümüş kaplayarak yapılanları da vardır (Telin üzeri çakının ucu ile hafif kazınırsa telin kaplama olup olmadığı anlaşılır). Günümüzde gümüş, bakır ve altın renginde teller bulunmaktadır ( Fazla sert olan teller tercih edilmemelidir).
İğne özelliği: Tel kırma iğnesi özeldir. 2,5 – 3 cm. boyunda yassı bir iğnedir. Telin geçebilmesi için baş kısmı geniş (3 – 4 mm.) olup uca doğru incelmektedir. İki delikli olanları da vardır. İğne kenarlarının keskin olması kumaşı yırtabileceğinden kullanılacak iğnelerin kenarlarının keskin
olmamasına dikkat edilmelidir. İğneler altın, gümüş, pirinç ve kromdan yapılır.
Desen özelliği: Tel kırma işlemelerinde dantel, kanava, goblen, hesap işi, girintisi – çıkıntısı az olan aplike ve Maraş işi desenlerinden faydalanılır.
Renk özelliği: Başlı başına tek renk telle işlenebileceği gibi, renkli telleri bir arada kullanarak motiflerin daha canlı hale getirilmesi mümkündür.
Deseni kumaşa geçirme özelliği: Desen kumaşa sayarak geçirildiği gibi, açık renk kumaşlarda koyu renk, koyu renk kumaşlarda açık renk kalemle noktalama yapılarak, ince kumaşlarda deseni alta koyarak, kalın kumaşlarda deseni karbon kağıdı ile çizerek mümkündür. Desen kopyalanırken kareli veya milimetrik kağıt kullanılır. Tel kırmanın her bir puanı kareli veya milimetrik kağıdın bir karesine eşittir.
Telin iğneye geçirilme özelliği:
İğnenin sivri ucunu aşağı doğru tutun,
Tel üst delikten geçirilir (iğne iki delikli ise),
İkinci deliğe kadar kıvrılır,
Telin diğer ucu alt delikten geçirilip üst delikten çıkartılır,
Tel, tırnakla iğnenin üzerinden yukarıya doğru yerleştirilir.
Tel kırmanın yapılış özelliği: Kumaş ütülenir, yerleştirme yapılacak yere göre teğel alınır, kasnak bezleri dikilir veya dikilmeden kasnağın altına konularak gerilir. Çizdiğiniz desen özelliğine göre işlemeye geçilir. İşlemeler artı puan – çarpı puan olarak işlenir.
Kenar temizleme özelliği: Kenar temizleme kumaşın ve işin özelliğine göre yapılır. İğne oyası, tığ oyası, makrame bağlayarak, saçak bükerek, köşe çevirerek yapılabilir.
TEL KIRMA TÜRLERİ :
Tel kırmanın iki tekniği vardır. Tel kırma ve tel sarma.
Tel kırma: El yardımıyla kırılarak yapılır. Kanaviçe tekniği bunlardan biridir. Sayılmayan düz kumaşlarda kanaviçe üzerinde tel kırma yapılan tekniklerden bir tanesidir.
Tel sarma teknikleri ise kendi içinde ayrılmaktadır;
Düz sarma
Verev sarma
Hiristo sarma
Balıksırtı sarma
Tel bükme ve iğne üzerinde (kurtçuk) sarmadır.
Kanaviçe üzerinde işleme işi bitirildikten sonra kanaviçenin iplikleri nakış makası yardımıyla yukarıdan aşağıya doğru iplikler teker teker çekilerek çıkartılır. Desen kumaş üzerinde kendini gösterir.Kumaş özelliği: Tel kırma motifleri, üzerine işlendikleri kumaşın kullanım alanına göre farklılık göstermektedir. Az yıkanan, ipliği sayılabilen, sert olmayan kumaşlar tercih edilir (Şifon, tülbent, Ödemiş ipeği, Hatay ipeği, tafta, şantuk, kıl tela, yöresel özellik taşıyan benzeri kumaşlar).
Tel özelliği: Madensel teller makinelerden geçirilerek şerit haline getirilir. Hakiki altın ve gümüşten yapıldığı gibi gümüş üzerine altın, bakır üzerine gümüş kaplayarak yapılanları da vardır (Telin üzeri çakının ucu ile hafif kazınırsa telin kaplama olup olmadığı anlaşılır). Günümüzde gümüş, bakır ve altın renginde teller bulunmaktadır ( Fazla sert olan teller tercih edilmemelidir).
İğne özelliği: Tel kırma iğnesi özeldir. 2,5 – 3 cm. boyunda yassı bir iğnedir. Telin geçebilmesi için baş kısmı geniş (3 – 4 mm.) olup uca doğru incelmektedir. İki delikli olanları da vardır. İğne kenarlarının keskin olması kumaşı yırtabileceğinden kullanılacak iğnelerin kenarlarının keskin
olmamasına dikkat edilmelidir. İğneler altın, gümüş, pirinç ve kromdan yapılır.Desen özelliği: Tel kırma işlemelerinde dantel, kanava, goblen, hesap işi, girintisi – çıkıntısı az olan aplike ve Maraş işi desenlerinden faydalanılır.
Renk özelliği: Başlı başına tek renk telle işlenebileceği gibi, renkli telleri bir arada kullanarak motiflerin daha canlı hale getirilmesi mümkündür.
Deseni kumaşa geçirme özelliği: Desen kumaşa sayarak geçirildiği gibi, açık renk kumaşlarda koyu renk, koyu renk kumaşlarda açık renk kalemle noktalama yapılarak, ince kumaşlarda deseni alta koyarak, kalın kumaşlarda deseni karbon kağıdı ile çizerek mümkündür. Desen kopyalanırken kareli veya milimetrik kağıt kullanılır. Tel kırmanın her bir puanı kareli veya milimetrik kağıdın bir karesine eşittir.
Telin iğneye geçirilme özelliği:
İğnenin sivri ucunu aşağı doğru tutun,
Tel üst delikten geçirilir (iğne iki delikli ise),
İkinci deliğe kadar kıvrılır,
Telin diğer ucu alt delikten geçirilip üst delikten çıkartılır,
Tel, tırnakla iğnenin üzerinden yukarıya doğru yerleştirilir.
Tel kırmanın yapılış özelliği: Kumaş ütülenir, yerleştirme yapılacak yere göre teğel alınır, kasnak bezleri dikilir veya dikilmeden kasnağın altına konularak gerilir. Çizdiğiniz desen özelliğine göre işlemeye geçilir. İşlemeler artı puan – çarpı puan olarak işlenir.
Kenar temizleme özelliği: Kenar temizleme kumaşın ve işin özelliğine göre yapılır. İğne oyası, tığ oyası, makrame bağlayarak, saçak bükerek, köşe çevirerek yapılabilir.
TEL KIRMA TÜRLERİ :Tel kırmanın iki tekniği vardır. Tel kırma ve tel sarma.
Tel kırma: El yardımıyla kırılarak yapılır. Kanaviçe tekniği bunlardan biridir. Sayılmayan düz kumaşlarda kanaviçe üzerinde tel kırma yapılan tekniklerden bir tanesidir.
Tel sarma teknikleri ise kendi içinde ayrılmaktadır;
Düz sarma
Verev sarma
Hiristo sarma
Balıksırtı sarma
Tel bükme ve iğne üzerinde (kurtçuk) sarmadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder